Przyspieszona ewakuacja z Kabulu wojsk NATO, i osób
zagrożonych nagłym zwycięstwem Talibów, odbywała się w atmosferze wstydu i
upokorzenia. Społeczeństwa zachodnie odczuwały że osiągnięcia cywilizacyjne
ostatnich 20 lat w Afganistanie, okupione tyloma ofiarami ludzkimi i
materialnymi, zostały zmarnowane, i że zdradzono kiełkujące się państwo
afgańskie ze swoimi zrębami demokracji i równouprawnienia kobiet. Wyraźnie
ten wstyd i upokorzenie czuli tu brytyjscy parlamentarzyści, a także
media publiczne i społeczne. A najbardziej czuli to wojskowi amerykańscy i
brytyjscy, i ich rodziny, które straciły swoich najbliższych lub zostały
permanentnie obarczone kalectwem ojca czy brata. Myślę że podświadomie czuli to
też Polacy, przewrażliwieni na swoją własną historię, widząc w pierwszej
zeszłorocznej umowie Trumpa z Talibami odpowiednik tajnej umowy zawartej w
Teheranie, a w ostatecznym ciosie wymierzonym w plecy wolnego Afganistanu przez
Bidena, już całkowitą zdradę jałtańską.
Poczucie wstydliwej przegranej wzmocniła świadomość
że wojna która została rozpoczęta jako akcja przeciw napadom terrorystycznym w
Ameryce, zakończyła się niespodziewanym aktem terroru który zabił niemal 200
osób, w tym 12 amerykańskich żołnierzy. Amerykanie i ich sojusznicy stracili
nie tylko 3500 żołnierzy w czasie tej wojny z Talibami i ich sojusznikami, ale
w wyniku masowej kapitulacji sojuszniczych wojsk afgańskich, zostawili w rękach
wrogów $85 mld sprzętu wojskowego, w tym 72 tys. ciężarówek wojskowych,
niezliczoną ilość nowoczesnej broni palnej i 33 helikopterów typu Black Hawk.
Oryginalny powód inwazji był uzasadniony i wynik był
skuteczny. Pozbyto się Talibów z terenu Afganistanu, a razem z nimi te grupy
terrorystyczne jak Al Kaida, które wykorzystywały anarchię w tym państwie aby
prowadzić ataki na Wielkiego Szatana, czyli Stany Zjednoczone. Ale następny
projekt, aby zjednoczyć regionalne szczepy w jedno scentralizowane państwo o
obliczu demokratycznym z zabezpieczonymi prawami kobiet, był jednak za bardzo
ambitny. Wzory demokratyczne wprowadzone odgórnie w krajach pozbawionych tych
tradycji i przywiązane do swoich szczepowych hierarchi, nie byłyby w stanie
funkcjonować bez nepotyzmu i korupcji, która z czasem stawała coraz mniej
znośna dla cierpiącej ludności wiejskiej. Talibowie, chowający się w jarach
sąsiedniego Pakistanu, mogli szybko wykorzystać niechęć mieszkańców.
Wprowadzenie demokratycznego i scentralizowanego państwa wymagałoby
przynajmniej dwa pokolenia, a nie tylko dwie dekady. Tymbardziej że w
międzyczasie Ameryka zobowiązała się wprowadzić taki sam eksperyment z Irakiem.
Podatnik amerykański widział tylko bezterminową wojnę: toteż kolejno Obama, a
potem Trump, i w końcu Biden, zobowiązali się z tym eksperymentem
państwowotwórczym zakończyć.
Szczególnie Trump chciał zabezpieczyć swój elektorat
amerykański który narzekał na ciągłe „wojny na zawsze” w Afganistanie i w
Iraku, ofiarowując mu wreszcie zejście z pola walki bez dalszego rozlewu krwi.
Od początku Trump chciał zerwać z zobowiązaniami Ameryki wobec sojuszników,
jeżeli jego elektorat nie miał z nich bezpośrednich korzyści. Był gotów
popierać bezgranicznie Izrael by uzyskać poparcie potężnej lobby żydowskiej.
Natomiast jedyne lobby wewnętrzne w sprawie Afganistanu były osierocone rodziny
wojskowych, i znużeni podatnicy, kwestionujący koszty wiecznych wojen. Trump
zwalniał z kolei wojskowych i doradców którzy nie mogli mu zaoferować
konkretnego rozwiązania w Afganistanie, ani strategicznego zwycięstwa, ani
strategicznego wyjścia. Jego priorytetami były Ameryka Pierwsza, potem jeszcze
Izrael, a potem długo, długo nikt, a na koniec niewdzięczni alianci europejscy
i azjatyccy, którzy marudzili i nie dopłacali do kosztów ich obrony przez
Amerykę. W takim rozumowaniu, zbankrutowany rząd afgański, cieszący się
poparciem tylko 5% elektoratu, i spenetrowany przez korupcję na każdym
szczeblu, w ogóle się nie liczył.
W polityce zagranicznej Trump był oportunistą, a nie
ideologiem. Nie miał światowej wizji roli Stanów Zjednoczonych jako
powszechnego obrońcy demokracji, wolnego rynku czy praw człowieka na świecie,
którą posługiwali się jego poprzednicy, a szczególnie Reagan, Bush senior,
Clinton czy Obama. Trumpowi wystarczały cele bardziej przyziemne. Chodziło mu nie
o stały pokój, ale o święty spokój. Nie rozumiał że jeżeli Ameryka opuszcza
teren i zostawia tam próżnię, ktoś inny, niekoniecznie sojusznik, Amerykę
zastąpi. Nie szanował sojuszników demokratycznych jak Merkel, Macron czy
Theresa May, zmagających się z opornymi sceptycznymi elektoratami. Czuł się
lepiej w otoczeniu bezkompromisowych decydentów nie oglądających się za bardzo
za prawami demokratycznymi, jak Putin, Netanyahu czy Mohammed bin Salman, lub z
kolei wpatrzeni bezkrytycznie w jego opatrzność, jak Andrzej Duda czy Boris
Johnson. Lecz ten niekonwencjonalny oportunizm dał Trumpowi możność innej,
bardziej realistycznej, oceny dla groźby militarnej i handlowej ze strony
imperialnych Chin. Gotów był nawet wywołać wojnę celną z Chinami, oskarżając
ich bezpośrednio o subsydiowanie swoich cen eksportowych
Biden po prostu kontynuuje Trumpa odejście Stanów od
konfliktów na Bliskim Wschodzie. Amerykanów nie ma już w Syrii, Jemenie,
Somalii. Trump zdradził poprzednio Kurdów syryjskich z którymi wcześniej
pokonał Emirat Islamski. W grudniu ostatnie wojska wyjdą z Iraku, o ile ten
kraj nie powtórzy implozji Afganistanu. Ameryka nie interweniuje w wojnach
domowych w Etiopii, Południowym Sudanie, lub Mozambiku, Kongo, Nigerii czy
Mali, mimo że w tych ostatnich zagraża islamski terror. Usuwa pociski
antyrakietowe z Kuwejtu, Jordanii i Arabii Saudyjskiej. Coraz bardziej
kontrolującą rolę mają tu Rosja i Iran, choć ten ostatni wciąż jeszcze jest
przyciśnięty do muru w sprawie swojego programu nuklearnego.
Alianci i wrogowie Ameryki na całym świecie obserwują
negocjacje supermocarstwa z Talibami już nie z poczucia siły, ale z zupełnego
uzależnienia. Amerykanie pokładają jednak wiarę że Talibowie wypuszczą jeszcze
dalszych sprzymierzeńców, będą eliminować grupy międzynarodowego terroru i nie
będą podburzać porządek w sąsiadujących terenach jak Pakistan i Tadżykistan.
Ale po swoim wyjeździe we wtorek, Amerykanie nie będą mieli żadnej formy
nacisku, nawet nie te $7 mld dolarów należących do Afganistanu, leżących w
łożach Banku Ameryki. Zależy która frakcja, umiarkowana Baradura, czy wręcz
krwiożercza Haqqaniego, opanuje sytuację w Afganistanie. Talibowie mogą w końcu
egzystować z eksportu maków, a z resztę dopomogą im Chiny.
Biden nie przeprasza za tę klęskę w Afganistanie, bo uważa
że to było tylko skutkiem poprzedniej decyzji Trumpa, którą nie był w stanie
zmienić. Odejście miało być zorganizowane i bezkrwawe. I to by się nawet
Bidenowi udało, gdyby nie docenianie terminu wyjścia. Jego administracja
nieprzewidziała że jeżeli Amerykanie mogą dogadywać sie z Talibami
bezpośrednio, to tak samo każdy lokalny przywódca wojskowy w Afganistanie też
może sie z nimi dogadać, bez niepotrzebnego rozlewu krwi. Dlatego Talibowie tak
szybko opanowali niemal cały kraj, łącznie ze stolicą, i zmusili wojska
alianckie do organizowania swojego wyjazdu i ratowaniu swoich rodaków i
podopiecznych w terminie dyktowanym już przez Talibów. Zamiast wycofywać się w
ładzie i spokoju gdy Kabul był jeszcze w rękach rządu afgańskiego, Amerykanie i
Brytyjczycy zwlekali do ostatniej chwili, nie licząc na nagłą implozję władzy.
Francuzi szybciej się zorientowali i wyprowadzili swoich podopiecznych w maju i
czerwcu. W końcu, aby dokonać gorączkową ewakuację swoich podopiecznych,
przekazali ich osobiste dane Talibowi, chcąc
ułatwić dostęp tych uciekinierów na lotnisko. Kto dotarł tam na czas,
ten dotarł. Kto nie dotarł, pozostał wyliczony na liście wręczonej Talibowi.
Był to jakby akt donosu. Pozostają w Afganistanie pod groźbą odwetu, a nawet
może śmierci, od nowych władz. Jest ich wiele tysięcy, a brytyjski minister
przyznał że nie wiadomo właściwie ilu ich jest. I to było szczególnie
upokarzające dla Ameryki i Wilkiej Brytanii.
Biden uważa że USA będzie miała większe wyzwania niż walkę z
terroryzmem islamskim i lokalnymi wojnami domowymi. Priorytetem Bidena jest, na
pierwszym miejscu, konfrontacja na wszystkich kontynentach z Chinami, a
następnie, kolejno, ochrona Europy przed Rosją, walka z zagrożeniami w świecie
cybernetyki, i inicjowanie współpracy w walce ze zmianami klimatycznymi.
Przyjmując że Chiny są największym wyzwaniem dla Stanów
Zjednoczonych, jak wyglądają amerykańskie plany dla Europy? Artykuł piąty paktu
północno-atlantyckiego ciągle obowiązuje, i nawet w najczarniejszej godzinie,
po ucieczce afgańskiego prezydenta, Prezydent Biden podkreślił to zobowiązanie.
Ale zapowiedź zimnej wojny amerykańsko-chińskiej może z czasem zaabsorbować
znaczne rezerwy militarne i dyplomatyczne Ameryki. Obecnie Chiny i Rosja
współpracują w formie tzw. „kompleksowe partnerstwo strategiczne na rzecz
koordynacji na rzecz nowej ery”. Zagrożona przez Rosję, Europa pozostaje
militarnie uzależniona od amerykańskiej tarczy ochronnej. Jest też jej
największym partnerem handlowym. W roku 2020 Unia Europejska importowała 195 mld
euro z Ameryki (a eksportowała do USA 351 mld euro). Lecz Unia jest jeszcze
bardziej uzależniona handlowo od Chin, z których importuje aż 383 mld euro
(przy mniejszym eksporcie zaledwie 202 mld euro). Przy takim długu w bilansie
handlowym, Europejczycy (poza Wielką Brytanią) nie będą wplątywali się w
militarną konfrontację z Chinami, czy przyglądali się za bardzo naruszonym
prawom mniejszości w Chinach, czy krępować się ich agresywnym nacjonalizmem.
Byle nie były naruszone prawa własności prywatnej w Chinach. W wypadku
groźby wojny z Chinami, Ameryka,
pozbawiona wsparcia Europy, nie będzie chciała prowadzić walkę na dwóch
frontach, z Chinami i z Rosją. Przy takim kryzysie, USA szukała by złagodzenia
konfrontacji z Rosją, i namawiała Europę do pogodzenia się z utratą
niezależności Ukrainy i Białorusi.
Nie jest to okoliczność prawdopodobna, ale w momencie
krytycznym mogłoby to nastąpić, ze wszelkimi konsekwencjami dla przyszłego
bezpieczeństwa Polski i jej sąsiadów. Pamiętajmy też że Trump pozostaje niezwyciężony
i może jeszcze wrócić do władzy. NATO mogłoby wówczas zostać rozwiązane.
Dlatego trzeba liczyć się z możliwością wzmocnienia własnych armii narodowych w
Europie i stworzyć z nich militarnego ramienia dla Unii. Polska powinna zbliżyć
się bardziej do Szwecji i Finlandii z którymi dzieli podobne zagrożenia w
bezpieczeństwie, niż tkwić w mało skutecznym sojuszu Trójmorza. Broń nuklearną
Francja już posiada i mogłaby jej potencjał wzmocnić dla całej Europy.
Niezależna militarnie samowystarczalna Europa mogłaby dalej być partnerem
militarnym, lecz niezależnym, Stanów Zjednoczonych. Nie znaczy to że proponuję
rozwiązania NATO i ich gwarancji obronnych. Ale nie zaszkodzi zbudować w
niedalekiej przyszłości, alternatywną strukturę mniej uzależnioną od potencjalnie
niechętnego opiekuna poza oceanicznego. Nie określiłbym koniecznie taką
volte-face Ameryki jako „zdradę”, ale raczej jako poprzestawienie
priorytetów na które Polska powinna być przygotowana. Ale skutek byłby taki
sam.
Wiktor
Moszczyński 3 wrzesień
2021
No comments:
Post a Comment