Klęska dobrobytu.

"Podstawowa węgierska myśl i strategia jest prosta: UE jest bogata, ale słaba, co jest najgorszą z możliwych kombinacji", tak orzekł ostatnio kontrowersyjny premier węgierski, Viktor Orban. Orban lubi szokować. Wie że przy każdej swojej wypowiedzi irytuje przywόdcόw unijnych z “liberalnego Zachodu” (w czasie komuny mόwiło się o “zgniłym Zachodzie”), ale trzeba przyznać że w tej chwili jest sporo spraw, ktόre można poddać krytyce w polityce unijnej. Orban to jednak nadużywa bezwzględnie, wykorzystując instrumentalnie swoich partnerόw wyszehradzkich, w tym Polskę, w rozbijaniu starego porządku europejskiego. Jest w tym dość przebiegły. Buduje mury graniczne z państwami sąsiadującymi, jak np. z Serbią, ale wciąż chce wciągniąć jak najwięcej tych biednych państw sąsiednich do tej wewnętrznie osłabionej Unii. Twierdzi że Węgry nie opuszczą Unii ale wprowadza rozbijackie referendum wstrzymujące przyjmowanie uchodźcόw z Bliskiego Wschodu, a Europę traktuje jako krowę dojną. Lansuje nawet pomysł tworzenia europejskiej armii na zasadzie że ma ona bronić granic zewnętrznych Unii. Lecz taka armia, bez udziału anglosaskich sprzymierzeńcόw, służyłaby w znacznej mierze do podważania roli obronnej NATO. Trzeba zaznaczyć że polityka zagraniczna Orbana jest wyraźnie zbieżna z interesami rosyjskiego agresora. Mam nadzieję że jego sojusznik, Pan Prezes Kaczyński, jest tego świadomy. Ale nie mam zamiaru pisać tu o geopolitycznych planach naszego naddunajskiego “dyktatora”, jak go złośliwie przywitał w Brukseli naczelny komisarz Juncker. Chodzi raczej o co raz bardziej powszechną ocenę Europy jako coś przypominającego imperium rzymskie czy cesarstwo austro-węgierskie przed ich ostatecznym rozkładem; czyli jako dojrzały, a nawet gnijący, owoc, gotowy do spadnięcia. Podobny wątek z tego samego tygodnia. Na przyjęciu konserwatywnych biznesmenόw, dr. Liam Fox, nowomianowany brytyjski minister handlu, pochodzący z obozu jak najbardziej eurospectycznych posłόw, skrytykował brytyjskich dyrektorόw przemysłowych jako “leniwych i utuczonych” ktόrzy bardziej interesują się w piątkowe popołudnie golfem niż eksportowaniem za granicę. Traktowano to jako atak na pro-europejskie sympatie brytyjskich przemysłowcόw. Jest w tym wyraźny paradoks że każde zdrowe i udane społeczeństwo dąży do tego aby zabezpieczyć sobie i swoim dzieciom jak największy dobrobyt w jak najbardziej stabilnych i komfortowych warunkach. Zjednoczone Krόlestwo jest jednym z najlepszych tego przykładόw. Zapewnia dobre warunki materialne swoim emerytom mającycm przeciętnie jeszcze przed sobą ze 30 lat życia by nacieszyć się owocami rozkwitu gospodarki powojennego państwa opiekuńczego. Gdy wprowadzano tu pierwsze zasady państwa opiekuńczego przeciętny emeryt mogł liczyć sobie zaledwie na 10 lat korzystania z tej skromnej emerytury w okresie kiedy zadłużona powojenna Wielka Brytania pozbywała się powoli swoich atrapόw kolonialnych. Rόwnie dobrym przykładem tego rozkwitu są zachodnie państwa Unii Europejskiej ktόre przez podobny okres 70 lat pokoju, zapewnionego wspόlną integracją gospodarczą i społeczną, stały się symbolem społecznego raju sprawiedliwości społecznej, zapewniającej ochronę przed głodem i wojną. Do nich dążą teraz masowo uchodźcy wojen i przemocy na Bliskim Wschodzie, czy biedy w byłych koloniach afrykańskich. Polska przez ostatnie 25 lat utożsamiała się z naśladowaniem liberalnego europejskiego zeitgeistu opartego na wolnym rynku i szerokiej tolerancji w ramach państwa świeckiego ktόry zapewniał Polsce stały, a nawet dramatyczny, wzrost gospodarczy i upodobniał ją do wzorowego przykładu nowoczesnego państwa europejskiego. Lecz wszędzie widzimy bunt przeciw tej prosperity. W Wielkiej Brytanii mamy Brexit i zerwanie z wygodnym dlaszym rozwojem gospodarczym podłączonym do jednolitego rynku europejskiego gdzie każdy ambitny młodzieniec brytyjski miał zapewnioną przyszłość na kontynencie europejskim. Unia Europejska też nagle traci grunt pod nogami po ekcesach polityki stabilizującej wspόlną walutę kosztem stopy życiowej państw śrόdziemnomorskich i nagłą nawałą uchodźcόw z południa. Polska z nowym rządem odchodzi dobrowolnie od swojej misji dziejowej jako kraj wzorujący się na świeckich tradycjach zachodnich. A nawet w Stanach Zjednoczonych zwolennicy Donalda Trumpa zamierzają obecny liberalny kierunek cywilizacyjny swojego państwa obalić. Dlaczego tak jest? Wpadła mi w ręce ostatnio nowo wydana książka byłego urzędnika Białego Domu. Todd Buchholz, pod wymownym tytułem – “Cena Rozkwitu – Dlaczego Państwa Zamożne Zapadają się i jak je ponownie wskrzesić”. Teza jest szokująca. Celem każdego społeczeństwa pozostaje osiągnięcie spokoju, bezpieczeństwa, komfortu i dobrobytu. Lecz z czasem takie państwo unika konfliktόw, nastawia się na konsumpcję, ciężką pracę zwala na innych, rodzi mniej dzieci, traci pęd do polepszenia swojego bytu, wpada w co raz większe długi, a ich emeryci korzystają z owocόw życia co raz dłużej. Jego cykl cywilizacyjny dobiega swojego zenitu, inne państwa im zazdroszczą, obcy starają się tu zamieszkać aby partycypować w tym dobrobycie, wprowadzając własną dynamikę gospodarczą ale i inna kulturę. Zanika poczucie tożsamości własnych mieszkańcόw takiego państwa, podległych co raz bardziej obcym nawykom. Następuje, słowem autora, społeczna “entropia”, czyli wzrastająca miara chaotyczności życia. Według niego ten cykl jest zarazem pozytywny jak i niszczycielski, ale dotychczas nieodwracalny. Buchholz nawiązuje przedewszystkiem co dzisiejszej Ameryki ale opiera to na licznych przykładach historycznych. Widzymy starożytny Egipt, surową Spartę, efemeryczne państwo Aleksandra Wielkiego, długoletnie imperium rzymskie, bogate republiki rakuskie i weneckie. Wszędzie widać ten sam wątek, czyli surowa brutalna energia tworząca wielkie państwa z ogromnymi osiągnięciami cywilizacyjnymi, ktόre tracą swόj sens bytu przez nadmiar dobrobytu, uzależniając gospodarkę od niewolnictwa i prowadzenie wojen od płatnych najemnikόw. Kolejnym przykładem było cesarstwo austro-węgierskie bez wspόlnego języka i wspόlnego poczucia tożsamości poza postacią popularnego cesarza Franciszka Jόzefa, i ktόre było w stanie rozkładu już długo przed wybuchem Pierwszej Wojny. Oczywiście pesymistyczne tezy Buchholza można dostosować nie tylko do dzisiejszej Ameryki, ale i do kontynentu europejskiego, z Wielką Brytanią i Polską łącznie. Poza wiadomymi kryzysami demograficznymi, braku etyki pracy I tożsamości narodowej widoczny jest tu efekt co raz większego uzależnienia od globalizacji. Cała nasza planeta jest zarazem elektroniczną wioską starającą ujednolicić kulturę światową przez sieć internetową, ale podlegającą rόwnież międzynarodowym konglomeratom korporacyjnym ktόrym daje się wolną rękę przez co raz częstsze zliberalizowanie handlu międzynarodowego. Przynosi dramatyczny wzrost w światowym wzbogaceniu się, ale nie chroni lokalnych przedsiębiorcόw od zagłady, dewastuje lokalną gospodarkę i lokalną kulturę. Wielu młodym mieszkańcom świata ten dynamizm rozwojowy odpowiada; granice są dla nich otwarte. Cały kontynent staje się dla nich ojczyzną; może nawet cały świat? Migracja ludόw do krajόw bogatszych też napędza tą dynamikę ale autochtoni, oryginalni tubylcy bogatych krajόw, widzą swoją kulturę i swoją przyszłość odrzuconą na bruk. Brak im tych murόw granicznych ktόre chroniły ich świat. Ale czy odpowiedź na to musi być tak drastyczna jak mury Trumpa, czy Orbana, czy Brexitu? Buchholz głosi tzw. “manifest patriotyzmu” aby tych osiągnięcięć cywilizacyjnych nie stracić. Zaleca aby szkolnictwo budować bardziej na tych wątkach kultury ktόre nas łączą z krajem gościnnym, szanować kulturę i historię tego kraju, wzmacniać poczucie wspόlnych osiągnięć i wartości, wymagać od imigrantόw poszanowania dla tych wartości kraju zamieszkania i wpajać ludziom młodym obowiązek służby (wojskowej lub cywilnej) dla swojego otoczenia przed rozpoczęciem kariery życiowej. Niby to proste i oczywiste, ale trzeba przyznać że w ostatnich latach zachodnie elity liberalne o tym zapominały i dlatego teraz ponoszą klęski. Wiktor Moszczyński Tydzień Polski 23 wrzesień 2016